Tại sao Công trình xanh quan trọng đối với ngành công nghiệp dệt may Việt Nam

Giới thiệu

Ngành dệt may hiện đang là một ngành kinh tế trụ cột của Việt Nam, đóng góp 16% GDP năm 2018. Ngành công nghiệp giải quyết vấn đề việc làm cho 2,7 triệu lao động, trong đó chủ yếu là phụ nữ, chiếm 82%. Với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, ngành công nghiệp dệt may cũng làm nảy sinh một loạt các vấn đề, nguy cơ gây hại cho người lao động và người tiêu dùng. Điển hình là vấn đề ô nhiễm không khí do phát thải khí thải độc hại từ các nhà máy trong quá trình sản xuất (đặc biệt tại các nhà máy sản xuất hoạt động không hiệu quả năng lượng). Vấn đề ô nhiễm này không chỉ gây hại trực tiếp cho con người mà còn gây hại cho các nguồn tài nguyên thiên nhiên như đất, nước, không khí và ảnh hưởng đến sự sinh tồn của các loài động vật hoang dã. Ngành công nghiệp này cũng là một trong những ngành phát thải khí nhà kính lớn nhất trên toàn cầu, thải ra lượng CO2 gấp đôi so với tất cả các chuyến bay quốc tế và vận tải biển cộng lại. Để giảm thiểu các tác động tiêu cực của lĩnh vực sử dụng nhiều lao động và năng lượng này, cần thực hiện các biện pháp hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường sống của con người cùng các loài động vật trên trái đất. Vậy, cần thực hiện những biện pháp gi?

Các nhà sản xuất và thương hiệu tiên tiến đã và đang tìm cách giảm thiểu tác động đến môi trường và phổ biến thông tin bền vững về doanh nghiệp của họ. Trong những năm gần đây, chứng chỉ công trình Xanh tại Việt Nam đang được quan tâm như một công cụ quan trọng để lồng ghép các cân nhắc về môi trường vào phát triển và các hoạt động xây dựng. Ngành dệt may xuất khẩu vốn phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên là một trong những ngành hưởng lợi từ xu thế bền vững này.

Một nhà máy may tại TP HCM (nguồn: Flickr)

Chứng nhận công trình Xanh tại Việt Nam

Chứng nhận Công trình Xanh là một công cụ xác định quá trình tác động môi trường của các công trình và nhà máy. Mục tiêu là kiểm soát, giảm thiể các tác động, đảm bảo chúng không vượt quá giới hạn bền vững. Chứng nhận công trình Xanh có thể tạo động lực cho các hoạt động bền vững ở mọi cấp độ: từ thiết kế cơ sở đến quản lý vận hành; từ tìm kiếm nguyên liệu thô đến lắp ráp sản phẩm cuối cùng và tất cả các quá trình trung gian. Chứng nhận công trình Xanh giúp đảm bảo rằng một nhà máy đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường cơ bản như quản lý chất thải, hiệu quả năng lượng, kiểm soát chất lượng không khí, thực hành tiết kiệm nước,…

Nhiều chương trình chứng nhận công trình Xanh đã được phát triển để giải quyết các vấn đề cụ thể của các quốc gia khác nhau. Hai trong số các chương trình chứng nhận công trình Xanh toàn diện và phổ biến nhất tại Việt Nam là LEED do Hội đồng công trình Xanh Hòa Kỳ (USGBC) chứng nhận và LOTUS do Hội đồng công trình Xanh Việt Nam (VGBC) phát triển.

-Chứng nhận LEED được phát triển bởi Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ từ năm 1998 khiến LEED trở thành một trong những chương trình chứng nhận công trình xanh lâu đời nhất hiện nay.

–Chứng nhận LOTUS được phát triển bởi Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam và áp dụng từ năm 2010.

Cả hai chương trình này đều được quốc tế công nhận thuộc nhóm những chứng chỉ công trình Xanh khắt khe nhất hiện nay về các tiêu chuẩn bền vững cũng như thực hành trách nhiệm xã hội.

LEED và LOTUS là hai chương trình chứng nhận công trình xanh chính tại Việt Nam

Tình hình phát triển 

Tính đến cuối năm 2020, Việt Nam có 93 dự án được cấp chứng chỉ LEED (trong đó 56% là công trình nhà máy) và 34 dự án đạt chứng nhận LOTUS (26% là công trình nhà máy), cùng với nhiều dự án đang triển khai dự kiến đăng ký chứng nhận.

Một ví dụ tiêu biểu là nhà máy may mặc DBW tại Long An. Đây là dự án đầu tiên đạt chứng chỉ Bạch Kim kép theo LEED và LOTUS. Dự án đạt được kết quả này nhờ việc cải thiện 44,3% hiệu quả sử dụng năng lượng, cung cấp tầm nhìn ra ngoài 98% không gian làm việc, đồng thời làm mát các tòa nhà với các thảm thực vật trên mái.

Một ví dụ khác là nhà máy may Đông Phú Cường tại cụm công nghiệp Phú Cường, Đồng Nai. Dự án đã đạt chứng nhận LOTUS Platium, cải thiện 61.5% hiệu suất năng lượng, 40.9% hiệu quả sử dụng nước. Dự án cải thiện chất lượng không khí trong nhà bằng cách sử dụng tất cả các loại sơn, chất phủ, keo có hàm lượng phát thải VOC thấp. Cung cấp không khí trong lành, ánh sáng tự nhiên và tầm nhìn ra ngoài cũng cải thiện đáng kể sức khỏe và tinh thần cho công nhân và nhân viên. Dự án cũng góp phần hạn chế hiệu ứng đảo nhiệt nhờ mái lợp có hệ số SRI cao, mặt đường lát gạch lỗ cũng như bề mặt bê tông trắng hấp thụ ít bức xạ hơn so với mặt đường nhựa, bê tông đen.

Nhiều dự án khác đã và đang tìm hiểu hay đăng ký một trong các chứng chỉ xanh này, đặc biệt là các dự án FDI. Tuy nhiên, với hơn 3000 nhà máy dệt may trên cả nước, vẫn còn rất nhiều hoạt động cần thực hiện để thúc đẩy quá trình bền vững của ngành công nghiệp sử dụng nhiều tài nguyên môi trường và chiếm trọng số trong nền kinh tế này tại Việt Nam.

Nhà máy DBW, dự án đầu tiên đạt đồng thời chứng nhận hạng cao nhất theo LEED và LOTUS

Nhà máy may Đồng Phú Cường đạt Chứng nhận LOTUS Bạch Kim năm 2018

Kinh nghiệm thực hiện ở một cường quốc xuất khẩu hàng may mặc khác

Bangladesh đang cạnh tranh với Việt Nam để trở thành nước xuất khẩu hàng dệt may lớn thứ hai trên thế giới. Tại Bangladesh, ngành công nghiệp dệt may thậm chí còn đóng vai trò lớn hơn trong nền kinh tế, chiếm khoảng 80% lượng hàng xuất khẩu của cả nước và sử dụng khoảng 4 triệu lao động. Trước đây, ngành công nghiệp này được nhắc đến với điều kiện làm việc và an toàn của người lao động kém. Trong những năm gần đây, khi các nước khác cạnh tranh cung cấp hàng may mặc giá rẻ do giá nhân công rẻ hơn ở những nơi khác, Bangladesh đã tiến hành cải thiện cơ sở hạ tầng và đào tạo kỹ năng để duy trì lợi thế cạnh tranh của mình.

Do vậy không có gì ngạc nhiên khi chứng nhận công trình xanh cũng đã nhận được rất nhiều sự quan tâm và ủng hộ từ cả doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp công. Ví dụ, nếu một nhà máy kinh doanh hàng dệt kim hoặc sản xuất hàng dệt thoi đạt chứng nhận công trình xanh, thuế suất thu nhập là 10% (thay vì 12%). Năm 2016, Ngân hàng Trung ương Bangladesh đã công bố “Quỹ chuyển đổi xanh” trị giá 200 triệu đô la Mỹ, ban đầu sẽ tập trung vào chuyển đổi xanh trong các hoạt động sản xuất trong lĩnh vực dệt may và da. Vào đầu năm 2021, Ngân hàng cũng đưa ra quy định bắt buộc 2% tổng số khoản vay do các ngân hàng quốc gia phát hành phải được dành cho các dự án xanh.

Mặc dù vẫn còn trong giai đoạn phát triển ban đầu, nhưng những sáng kiến ​​này đã thúc đẩy ngành dệt may phát triển theo hướng bền vững hơn. Đến cuối năm 2020, Bangladesh có 150 dự án được cấp chứng chỉ LEED, 84% trong số đó là các nhà máy (chủ yếu trong ngành may mặc). Những nỗ lực này đã đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì danh tiếng và lợi thế cạnh tranh của lĩnh vực xuất khẩu hàng đầu của đất nước Nam Á này.

LEED-certified projects in Vietnam and Bangladesh

LEED project types in Vietnam and Bangladesh

Trong thách thức là cơ hội

Điều gì đang cản trở chúng ta? Một trong những lý do phổ biến nhất được đề cập là chi phí đầu tư xây dựng công trình Xanh cao hơn. Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy cho đến nay chứng chỉ công trình xanh nằm trong khả năng tài chính và kỹ thuật của hầu hết các dự án trong ngành dệt may. Tất nhiên, chắc chắn sẽ hữu ích nếu có một số hỗ trợ hoặc ưu đãi về chính sách. Vào tháng 3 năm 2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định 15/2021 / NĐ-CP, đây là nghị định đầu tiên của Chính phủ quy định khái niệm công trình xanh và chứng nhận công trình xanh. Thông tư hướng dẫn và các chính sách cụ thể có thể sẽ sớm được áp dụng.

Tuy nhiên, sức hấp dẫn của công trình xanh nằm trong chính những lợi ích mà bản thân công trình xanh mang lại. Những lợi ích đã được minh chứng rõ ràng. Bài toán kinh tế của công trình xanh đặc biệt rõ ràng trong các công trình mà được chủ đầu tư xây dựng và giữ lại vận hành, ví dụ như trường học và nhà máy. Hiệu quả năng lượng là một khía cạnh quan trọng, nhưng công trình xanh không chỉ bao gồm tiêu chí hiệu quả năng lượng và cũng không luôn luôn phải dựa vào các giải pháp cơ điện tốn kém. Ít nhất đó là kinh nghiệm khi triển khai theo LOTUS. Có thể kết hợp các giải pháp kiến trúc, thiết kế thụ động dựa vào điều kiện tự nhiên, giúp giảm thiểu ngân sách đầu tư xây dựng. Các tiêu chí thiên về kiến trúc, sinh thái, quy hoạch không gian và mảng xanh, …trong LOTUS không chỉ cải thiện đáng kể sức khoẻ và trải nghiệm của người sử dụng công trình, đồng thời cũng giúp giảm thiểu các vấn đề thường thấy tại các thành phố của một đất nước nhiệt đới đang phát triển như Việt Nam, chẳng hạn như ô nhiễm không khí và nước, ô nhiễm tiếng ồn và tắc nghẽn giao thông, lũ lụt và rủi ro liên quan đến khí hậu, thiếu hụt không gian và cơ sở hạ tầng xanh,….

LOTUS được định vị trở thành một hệ thống đánh giá toàn diện, toàn bộ phạm vi bền vững, bao gồm các hạng mục “mềm” và “cứng” và xây dựng hiệu quả các khía cạnh quan trọng cho các dự án trong bối cảnh Việt Nam. Trong LOTUS, việc lập kế hoạch thực hiện, hòa nhập xã hội và các khía cạnh cộng đồng khác cũng quan trọng như hiệu quả năng lượng và các khía cạnh kỹ thuật. Tất nhiên, khi lựa chọn một chương trình chứng nhận công trình Xanh cho một dự án, cần xem xét nhiều yếu tố.

Thay cho lời kết

Việt Nam, cũng giống như Bangladesh, là một trong số ít quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Chính phủ gần đây đã nâng mục tiêu giảm phát thải (từ 8% lên 9%) trong cam kết của mình đối với Thỏa thuận Paris. Các chương trình công trình xanh là những giải pháp tiết kiệm và có tính khả thi cao, không chỉ giảm phát thải, tăng cường an ninh năng lượng quốc gia mà còn cải thiện chất lượng không khí và đời sống của người dân. Ngành công nghiệp dệt may, là một trụ cột quan trọng của nền kinh tế, nên và chắc chắn có thể là ngành tiên phong trong việc áp dụng công trình xanh.